Hersenen algemeen
Ons brein is misschien wel ons belangrijkste orgaan. Het regelt zowat alles wat we al dan niet bewust doen en niet doen. Ons gedrag worden bepaald door de (samen)werking van de verschillende hersenfuncties. Dit wordt aangestuurd door een ingebouwd controlesysteem van de hersenen, de executieve functies. Er zijn hersengebieden die zorgen voor het goed functioneren van onze mentale functies zoals waarneming, aandacht, geheugen, taal en planning. Andere hersengebieden zijn verantwoordelijk voor de uiting van emoties en de controle daarover. Ook zijn er motorische hersengebieden die onze beweging aansturen. Kortom, onze hersenen zorgen ervoor dat we goed kunnen waarnemen, denken, voelen en handelen. Al deze functies bij elkaar bepalen hoe we ons gedragen en wie we zijn. Als de hersenen goed werken ben je in staat:
- om na te denken over eventuele gevolgen, voordat je iets doet of zegt
- om op te slaan wat je hebt geleerd en dit toe te passen in nieuwe situaties
- om taken uit te voeren zonder gehinderd te worden door emoties
- om je lang genoeg te kunnen concentreren op een taak
- om op eigen initiatief te kunnen beginnen aan een taak of opdracht
- om een plan te maken en een bepaalde taak of opdracht af te maken
- om je omgeving te ordenen en overzichtelijk te houden
- om de tijd in de gaten te houden en je te houden aan deadlines
- om doelen te stellen en jezelf blijvend te motiveren om het doel te bereiken
- om je aanpak te wijzigen als iets niet werkt en om te gaan met veranderingen
- om terug te kijken op je eigen aanpak en na feedback van anderen
De hersenen zorgen er voor dat een mens zijn gedachten, emoties, reacties en zijn handelen afstemt op wat een bepaalde situatie van de persoon vraagt en dat men op de juiste manier, op het juiste moment reageert en in de juiste mate. Met andere woorden, de uitvoerende functies van de hersenen regelen het starten, stoppen en doseren van ons gedrag. Wanneer er sprake is van hersenletsel verandert er vaak iets in de afstemming tussen enerzijds de situatie en anderzijds iemands gedachten, emotionele reacties en gedragingen. Het gedrag wordt onvoldoende aangestuurd door de hersenen. Het lukt dan niet meer om op de juiste manier, op het juiste moment en in de juiste mate te reageren. In het dagelijks leven kan dit veel verwarring en frustraties veroorzaken in de onderlinge communicatie en omgang.
Inmiddels weet men uit onderzoek dat de hersenen na opgelopen letsel zich kunnen reorganiseren. Op hersenscans is dan te zien dat het hersenweefsel in de buurt van het beschadigd gebied erg actief wordt en taken gaat overnemen. Het brein kan zich dus aanpassen. Het is echter afhankelijk van verschillende factoren in hoeverre dit nog lukt. Niet alleen de hersenen maar ook de persoon zelf met hersenschade past vaak zijn gedrag aan. Men leert om rekening te houden met de (onzichtbare) gevolgen van de hersenschade en compenseert waar mogelijk om dit zoveel mogelijk op te vangen. Dit biedt hoop voor allen die getroffen worden door schade aan de hersenen.
Naast hersenletsel door een ongeluk of ziekte zijn er ook nog andere hersenaandoeningen. Denk aan aangeboren ontwikkelingsstoornissen zoals Autisme en AD(H)D.
